ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ - ΔΥΣΗΣ (ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ) Το χριστιανικό Βυζάντιο και η χριστιανική δύση είναι δύο διαφορετικοί πολιτισμικοί κόσμοι με κοινή αφετηρία τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την χριστιανική θρησκεία. Στο Βυζάντιο το ορθόδοξο χριστιανικό πνεύμα συμπλέκεται με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα του οποίου τα νοητικά εργαλεία και τη γλώσσα χρησιμοποίησαν οι Πατέρες της Εκκλησίας για να προσδιορίσουν το ορθόδοξο δόγμα ως βίωμα της πίστεώς μας. Η παιδεία στο Βυζαντίου πρόσφερε πρόσβαση στην σκέψη και στην φιλοσοφική αναζήτηση των αρχαίων ελλήνων και των πατέρων της εκκλησίας. Η δύση μετά την αποκοπή της από την ανατολική αυτοκρατορία από τον 4ο αιώνα μ.Χ. έχασε την επαφή της με τον ελληνικό στοχασμό και με τη δογματική των ορθόδοξων πατέρων της ανατολικής εκκλησίας. Η αρχαία ελληνική σκέψη και φιλοσοφία αναζωπύρωσε πνευματικά την δύση όταν λόγιοι μετά την πτώση του Βυζαντίου το 1453 κατέφυγαν στη δυτική Ευρώπη και με το τεράστιο εκδοτικό και ερμηνευτικό τους έργο συνέβαλαν στην εκδήλωση του κινήματος του διαφωτισμού και στην ουμανιστική Αναγέννηση της Δύσης. Η πίστη για τους ορθοδόξους είναι υπέρλογη και δεν γίνεται κατανοητός ο Θεός παρά μόνο με τα μάτια της ψυχής. Τα έργα αγάπης και η μυστηριακή ένωση με το Χριστό είναι ο δρόμος της σωτηρίας που προσφέρεται με τη χάρη του Θεού σε κάθε άνθρωπο που θα απευθυνθεί με αγάπη και εμπιστοσύνη στον Χριστό. Η μυστηριακή ένωση με το θεό και ή μακάρια ζωή ξεκινάει από αυτή τη ζωή και επιτυγχάνεται με την τήρηση των εντολών του Θεού και κυρίως με την αγάπη προς το θεό και τον πλησίον υποστηρίζουν επιφανείς πατέρες της ορθόδοξης εκκλησίας όπως ο Συμεών ο νέος θεολόγος και ο Παλαμάς. Ο υπέρμετρος ορθολογισμός της δυτικής θεολογίας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με ορθόδοξο δόγμα και βίωμα. H ορθολογική προσέγγιση του Θεού χωρίς μυστηριακή ένωση με τον Θεό και η Παπική αλαζονεία που εκφράστηκε με το αλάθητο και την διεκδίκηση του πρωτείου οδήγησε στην αίρεση του Παπισμού και στην αλλοίωση του ορθοδόξου δόγματος και βιώματος με την αυθαίρετη εισαγωγή του Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως από τον Παπισμό και την εκκοσμίκευση που καταδίκασαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι και οι Άγιοι Πατέρες στην Εκκλησίας. Από το 1054 και μετά ο Παπισμός παραμένει στην αίρεση και οδηγείται σήμερα πλέον με το "Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών" στον Οικουμενικό Διαθρησκειακό Συγκρητισμό και σε συνεργασία με όλες τις θρησκείες του κόσμου συμπορεύεται και συμπροσεύχεται δημόσια με ηγέτες όλων των Θρησκειών (σε ποιόν από όλους τους θεούς των διαφόρων θρησκειών άραγε συμπροσεύχεται;) και μεριμνά δήθεν για την επικράτηση της Ειρήνης και Αγάπης στον Κόσμο προσπαθώντας στις μέρες μας να παρασύρει στην Παναίρεσή του και την Ορθοδοξία καθώς ο "Οικουμενιστης Πατριάρχης Βαρθολομαίος" μνημονεύει ως αγιότατο τον "αλάθητο" Αιρετικό Πάπα της Ρώμης (δείτε σχετικά την ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΙΣΤΕΩΣ "Η ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΗ ΜΟΥ" από την Παναίρεση του Οικουμενισμού, από τον Ευστάθιο Μοσχοβίτη (συμπληρωμένο) http://www.freevolition.gr/orthodoxy-homology.htm ). Ας μετανοήσουν οι Αιρετικοί, να αρνηθούν τις αιρετικές δοξασίες τους και ας αποδεχτούν την αληθινή πίστη και οι αλλόπιστοι και τότε να ενωθούμε με την αληθινή ορθόδοξη πίστη στην Μια Αγία Εκκλησία του Χριστού που σώζει την αθάνατη ψυχή μας. Αλλιώς δεν τους αγαπάμε αληθινά αν θέλουμε ένωση χωρίς την ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ που θα βλάψει και εμάς τους ορθόδοξους αν γίνουμε ένα σώμα με τους αιρετικούς και αλλόπιστους και θα είμαστε εκτός της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας του Χριστού. Για τους βυζαντινούς η Ορθοδοξία είναι τρόπος ζωής και μυστηριακή ένωση με τον Θεό και όχι προσέγγιση του Θείου με το φιλοσοφικό στοχασμό και τον ορθολογισμό ο οποίος χαρακτηρίζει την δυτική θεολογία. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια ο Αυγουστίνος από τους σημαντικότερους θεολόγους της δύσης επηρέασε την δυτική θεολογία και υποστήριξε ότι ο άνθρωπος μετά την πτώση του από το προπατορικό αμάρτημα δεν έχει την δύναμη να σωθεί αν δεν τον προσεγγίσει η Θεία Χάρη και αυτό δεν εξαρτάται από την ανθρώπινη θέληση. Στην ορθόδοξη βιωματική θεολογία των πατέρων και ησυχαστών η σωτηρία προσφέρεται σε κάθε άνθρωπο που θα θελήσει να ζητήσει από το Θεό τη Θεία Χάρη και την ένωση με τον Θεό. Σε αυτό το δρόμο οδηγούν τα μυστήρια της εκκλησίας και τα έργα αγάπης προς τον πλησίον ο οποίος είναι εικόνα του Θεού. Χαρακτηριστικό δείγμα της ορθόδοξης αντίληψης για την σωτηρία του ανθρώπου από τον Χριστό είναι ο λόγος περί μετανοίας του μελίρρυτου Πατέρα της Ορθοδόξου Εκκλησίας Ιωάννου Χρυσοστόμου. Δείγμα μοναδικής αξίας σε ολόκληρο τον κόσμο το οποίο δεν θα βρούμε ούτε σε κείμενα των αρχαίων ελλήνων και ρωμαίων φιλοσόφων, εκτός από τον λόγο του χριστού στην Καινή Διαθήκη από τον οποίο εμπνεύστηκε ο Χρυσόστομος. “Αν έχεις αμαρτίες, να μην απελπιστείς ˙ αυτά δεν παύω να σας τα λέω συνεχώς ˙ και αν κάθε μέρα αμαρτάνεις, να μετανοείς, να μετανοείς καθημερινά ˙ και εκείνο που κάνουμε στα παλιά σπίτια, όταν φθαρούν, αφαιρούμε δηλαδή τα σαπισμένα μέρη και ετοιμάζουμε καινούργια και ποτέ δεν ξεχνάμε να τα φροντίζουμε συνέχεια, αυτό ας κάνουμε και για εμάς. Αν παλιώσεις σήμερα από την αμαρτία, να ανακαινίσεις τον εαυτό σου με την μετάνοια. Και είναι δυνατό μπορεί να πει κανείς, να σωθώ, αφού μετανοήσω; Και βέβαια είναι. Όλη τη ζωή μου την πέρασα μέσα στις αμαρτίες ˙ και εάν μετανοήσω βρίσκω τη σωτηρία; Από πού γίνεται αυτό φανερό; Από την φιλανθρωπία του Κυρίου σου… Γιατί δε μετριέται η φιλανθρωπία του Θεού, ούτε μπορεί να ερμηνευθεί με λόγια η αγαθότητά Του… Σκέψου μια σπίθα που έπεσε μέσα στη θάλασσα ˙ μήπως μπορεί να σταθεί εκεί ή να φανεί; Όση σχέση έχει μια σπίθα με το πέλαγος, τόση σχέση έχει η αμαρτία σε σύγκριση με τη φιλανθρωπία του Θεού ˙ και καλύτερα όχι τόση, αλλά πιο πολλή. Γιατί το πέλαγος, ακόμη και αν είναι μεγάλο, έχει όριο που μετριέται ˙ ενώ η φιλανθρωπία του θεού είναι απεριόριστη” (Ευαγγ. Θεοδώρου - Καθ. Πανεπιστημίου Αθηνών, Ανθολόγιο Πατερικών Κειμένων, σελ. 87, Περικοπή από την 8η ομιλία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου για την μετάνοια σε μετάφραση [Ε.Π. 49, 337] ). Οι λόγοι της περικοπής μπορούν να παρηγορήσουν και το μεγαλύτερο αμαρτωλό και να τον ενθαρρύνουν προς μετάνοια. Η περικοπή φανερώνει το Χριστιανικό Ορθόδοξο βίωμα, το χριστιανικό τρόπο ζωής, που μας δίδαξε ο Χριστός με το λόγο και τα έργα του, με τη ζωή, τη θυσία και την Ανάστασή Του, στην οποία καλούμαστε να γίνουμε μέτοχοι από την παρούσα ζωή με την συχνή κοινωνία του σώματος και αίματος του Χριστού και την μετάνοια, το μυστήριο της εξομολόγησης. Σώμα και Αίμα Χριστού εις άφεση αμαρτιών και ζωή αιώνια μας καλεί να μεταλάβουμε ο Χριστός στην Καινή Διαθήκη. Η βιωματική ορθόδοξη θεολογία επέδρασε σε όλους του τομείς δράσης των Βυζαντινών και γενικότερα των ορθοδόξων της ανατολής. Η πολιτική της φιλανθρωπίας και η κοινωνία της αλληλεγγύης είναι απόρροια της βιωματικής θεολογίας της ορθόδοξης εκκλησίας των αγίων και των ασκητών. Η νοοτροπία, ο τρόπος ζωής, η εκπαίδευση και γενικότερα η παιδεία, τα γράμματα και οι τέχνες επηρεάστηκαν από το ορθόδοξο βίωμα και φρόνημα. Οι επίσκοποι του Βυζαντίου ήταν διαχειριστές όχι μόνο θρησκευτικής αλλά και πολιτικής εξουσίας (Πολιτική της Αγάπης και της Φιλανθρωπίας). Η φιλανθρωπική δραστηριότητα και το κοινωνικό τους έργο έδιναν νόημα στην βιωματική ορθόδοξη θεολογία που βλέπει τον κάθε άνθρωπο ως εικόνα του θεού. Η στήριξη των κατώτερων οικονομικών στρωμάτων της κοινωνίας και των φτωχών και ανήμπορων ήταν το βασικό μέλημα των επισκοπών και ενοριών οι οποίοι διέθεταν μια τεράστια εκκλησιαστική περιούσια. Η ενορία ήταν το ζωντανό θρησκευτικό, κέντρο της ορθόδοξης κοινότητας η οποία δραστηριοποιούνταν ώστε να συνεχίζεται η παράδοση των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων στις οποίες όπως μας πληροφορεί η Καινή Διαθήκη δεν υπήρχε ούτε ένας ενδεής μεταξύ των χριστιανών γιατί οι πλουσιότεροι χριστιανοί μοίραζαν τα υπάρχοντά τους στους φτωχότερους χριστιανούς. Φωτεινό παράδειγμα η “Βασιλειάδα” του Μ. Βασιλείου ο οποίος στην επισκοπή του δημιούργησε μια πολιτεία αλληλεγγύης και φιλανθρωπίας και περιέθαλπε φτωχούς και ασθενείς σε συνεργασία με όλη την κοινότητα των χριστιανών. Η "Βασιλειάδα" ήταν ένα συγκρότημα φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, κυριολεκτικά μια πόλη μέσα στην πόλη. Η ανάπτυξη της βυζαντινής μουσικής και της αγιογραφίας, τα πατερικά κείμενα με θεολογική και λογοτεχνική αξία και ο ασκητικός βίος σηματοδοτούν το περιβάλλον ανάπτυξης του ορθόδοξου φρονήματος. Ο ψάλτης στην εκκλησία μεταδίδει το Θείο λόγο με την μουσική των αγγέλων. Η Βυζαντινή μουσική και οι ύμνοι της ορθόδοξης εκκλησίας αγγίζουν την ψυχή του πιστού πληρώματός της, προκαλούν κατάνυξη με την πνευματικότητά τους και φέρνουν σε επαφή το χριστιανό με την ουράνια εκκλησία και τον Χριστό. Επιτυγχάνεται με την φωνητική Βυζαντινή μουσική η κοινωνία του ανθρώπου με το θεό στην εκκλησία, οπού προσέρχονται οι χριστιανοί ενωμένοι για να επικοινωνήσουν και να ενωθούν με το Θεό με αγωγό τα μυστήρια και κυρίως την μετάληψη του σώματος και αίματος του Χριστού και την κοινή προσευχή, την ορθόδοξη λειτουργία. Η βυζαντινή μουσική είναι λιτή χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις και δεν χρησιμοποιούνται μουσικά όργανα όπως στη δυτική εκκλησία, απευθύνεται στην ψυχή στο εσωτερικό του ανθρώπου, απομακρύνει τις επίγειες συγκινήσεις και φέρνει τον πιστό κοντά στην ουράνια πνευματικότητα για να δει το θείο φως μυστηριακά. “Η μουσική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας είναι το ένδυμα του ορθοδόξου ύμνου, του λόγου της Θείας λατρείας. Όπως ο Θείος Λόγος με την σάρκωσίν του έλαβε ανθρώπινη φύση εκ της Υπεραγίας Θεοτόκου, ούτω και ο θεολογικός λόγος της ορθοδόξου λατρείας φέρει το ιδικόν του ιστορικόν ένδυμα, την λατρευτικήν μουσικήν, ήτις αναποσπάστως συνδέεται μετ’ αυτού” (Γεώργιος Ν. Κωνσταντίνου, Θεωρία και Πράξη της Εκκλησιαστικής Μουσικής, σελ. 17, προσημείωση του Αρχιμ. Γεωργίου Χ. Μαρίνη). Η θεία λειτουργία, οι ύμνοι, η αγιογράφηση του εσωτερικού του ναού και οι εικόνες συμβάλλουν, με την κοινή προσευχή, τις ψαλμωδίες και την ανάγνωση του ιερού ευαγγελίου, στην ορθόδοξη βίωση της Θείας Χάρης και στη Μυστηριακή ένωση με το Θεό. Οι ορθόδοξες ενορίες διασώζουν στα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας την πίστη, την γλώσσα, την ιστορία και παράδοσή αιώνων του βυζαντίου. Συγχρόνως διατηρούν την συνοχή των ελλήνων, στηρίζουν την σχετική αυτονομία και αυτοδιοίκησή της κοινότητας απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία η οποία δεν μπόρεσε να αλώσει τον πολιτισμό μας και να αλλάξει τον ελληνοχριστιανικό ορθόδοξο φρόνημα και βίωμα των Ελλήνων το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα.
Ευστάθιος Μοσχοβίτης
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ι. ΜΟΣΧΟΒΙΤΗΣ |